نوروفیدبک، راهی برای رهایی از تصمیم‌های پرخطر
تصمیم‌گیری، نقش گسترده‌ای در زندگی آدمی دارد و مبنای بسیاری از تصمیمات ما، رفتار خود ماست. پژوهشگران، برای بهبود این فرایند مهم ذهنی، نقش پدیده "نوروفیدبک" را بر تصمیم‌گیری‌های پرخطر بررسی کرده‌اند.
به فرایندهای ذهنی که به انتخاب یک اقدام از میان اقدامات جایگزین می‌انجامد، تصمیم‌گیری گفته می‌شود. در این میان، تصمیم‌گیری پرخطر نوعی از تصمیم‌گیری است که در کوتاه‌مدت، مثبت ولی در بلندمدت، منفی به‌حساب می‌آید و مشخصه آن به‌عنوان یک اختلال، این است که یک لذت آنی، فدای یک هدف بلندمدت می‌شود. این همان چیزی است که به‌عنوان عامل کلیدی بسیاری از اختلال‌های روانی ازجمله سوءمصرف مواد، اختلال شخصیت ضداجتماعی، اختلالات خلقی دوقطبی، گرایش به خودکشی، اختلالات رفتاری نابهنجار و رفتارهای پرخطر جنسی به شمار می‌رود.
بنابراین طبق نظر محققین می‌توان نتیجه گرفت که پیش‌بینی میزان خطرپذیری تصمیم‌گیری‌های فرد در شرایط مختلف، از اهمیت به‌سزایی برخوردار است و لازمه آن شناخت شرایطی است که در آن احتمال بیشتری برای خطرپذیری افراد وجود دارد. با توجه به مطالعات بسیاری که بر روی عملکردهای شناختی و نقش مغز بر این عملکردها انجام شده است، به نظر می‌رسد پدیده «نوروفیدبک» که به تنظیم کارکرد مغز می‌پردازد، می‌تواند در این خصوص مفید واقع شود.
"نوروفیدبک" یک سیستم آموزشی جامع است که رشد و تغییر در سطوح سلولی مغز را ارتقا می‌بخشد. این روش به‌طور موفقیت‌آمیز در درمان طیفی از اختلالات مثل افسردگی، اضطراب، اختلال استرس پس از سانحه، اختلالات شخصیت، اعتیاد و مسائل هیجانی و شناختی استفاده شده است.
در همین خصوص، پژوهشگرانی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات کردستان (سنندج) با همکاری موسسه آموزش عالی دولتی علامه قزوینی، مطالعه‌ای را انجام داده‌اند که در آن اثربخشی نوروفیدبک بر تصمیم‌گیری‌های پرخطر افراد مورد بررسی علمی قرار گرفته است.
این مطالعه با مشارکت دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد واحد سنندج در گروه سنی ۲۵-۳۲ سال که به‌صورت داوطلب حاضر به شرکت در پژوهش بودند، انجام شده است.
برای انجام آزمایش، افراد فوق به دو گروه آزمایشی و کنترل تقسیم شدند و سپس طی دو مرحله (پیش و پس از آموزش نوروفیدبک) تحت آزمون قرار گرفتند. گروه آزمایش به مدت ۲۰ جلسه تحت آموزش نوروفیدبک قرار گرفتند، درحالی‌که گروه کنترل آموزشی دریافت نکردند.
بر اساس یافته‌های این پژوهش، آموزش نوروفیدبک بر کاهش خطرپذیری در تصمیم‌گیری‌ها مؤثر است. بررسی‌ها نشان داده است رابطه معنی‌داری بین نواحی لیمبیک و نواحی کورتیکال مغز وجود دارد و به همین خاطر، آموزش نوروفیدبک موجب تأثیر معنی‌داری بر نواحی هشت‌گانه شامل هیپوکامپ، آمیگدال، کرتکس اوربیتورونتال، لب پس‌سری، کرتکس اینسولار، آنکوس، دو ناحیه در کرتکس پره فرونتال پشتی جانبی شده است.
آن‌گونه که حمید سورنی، محقق گروه روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات کردستان و همکارانش در این پژوهش می‌گویند: «این نواحی مغزی، نقش پیچیده‌ای در رفتارها و ویژگی‌های شناختی دارند. بنابراین تغییرات خاص در فراوانی امواج آلفا در این نواحی با عملکردهای شناختی در ارتباط است. آموزش آلفا/تتا، شکلی از نوروفیدبک است که می‌تواند توانایی‌های ذهنی فرد را به حداکثر برساند و همچنین به تمدد اعصاب و کاهش فشارهای روانی او کمک کند. این روش باعث ارتقای رشد درونی، انعطاف‌پذیری شناختی و سایر فواید بنیادی می‌شود».
این محققان می‌افزایند: «اضطراب، حواس‌پرتی، کم‌توجهی و استرس ازجمله مواردی هستند که می‌توانند در فرایند تصمیم‌گیری مداخله کند. برای مثال کسانی که اضطراب بالایی دارند سخت می‌توانند در رویارویی با موقعیت نامطمئن تصمیم بگیرند. در آموزش آلفا/تتا، ذهن در حالت خلسه فرو می‌رود و فرد به یک آرامش ذهنی دست پیدا می‌کند. به‌طور ذهنی این فرایند مشابه گذار از حالت بیداری به خواب است».
بر اساس گزارش‌های این پژوهش، در طول دوره آموزشی آلفا/تتا بسیاری از مراجعان دچار تغییرات درونی قابل‌توجهی شدند.
سورنی و همکارانش می‌گویند: «درواقع پروتکل نوروفیدبک آلفا/تتا مشابه روش هیپنوتیزم است. دستیابی به آرامش ذهنی در روش آلفا/تتا در زمینه‌های مختلف چون بهبود عملکردهای شناختی کاربرد فراوان دارد. با این وصف، با آموزش نوروفیدبک می‌توان خطرپذیری در تصمیم‌گیری را کاهش داد، که در پژوهش ما با استفاده از آموزش پروتکل آلفا/تتا این نتیجه حاصل شده است».
به اعتقاد محققان فوق که نتایج پژوهش جالب‌توجه آن‌ها در فصل‌نامه «عصب روانشناسی» وابسته به دانشگاه پیام نور منتشر شده است: «جمع‌بندی نتایج به‌دست‌آمده، نشان از آن دارد که بعد از ۲۰ جلسه آموزش نوروفیدبک، در گروه آزمایش بهبود چشمگیری در کاهش خطرپذیری دانشجویان در تصمیم‌گیری دیده شد. به همین دلیل بر اساس یافته‌های این مطالعه، نوروفیدبک یک روش مناسب برای بهبود و تقویت عملکردهای شناختی ازجمله تصمیم‌گیری است چراکه نوروفیدبک درواقع شرطی‌سازی کنشگر امواج مغزی است که از طریق آن افراد یاد می‌گیرند به‌صورت ارادی امواج مغزی خود را کنترل کنند و از طریق آن عملکرد خود در تصمیم‌گیری را بهبود دهند».
